جلسه ی اولیاء مربیان موسسه ی قرآنی محمد بن جزری با موضوع “ روش های تربیت فرزند در پرتو قرآن و سنت” با سخنرانی استاد فرزان خاموشی در روز چهارشنبه 26مهرماه برگزار گردید.
ایشان در ابتدای صحبت اشاره کردند که تربیت فرزند در قرآن دارای اهمیت زیادی است و سپس به تفسیر چند آیه از قرآن پرداختند 1- اولین آیه که به تربیت فرزند اشاره می کند “يُوصِيكُمُ اللَّهُ فِي أَوْلَادِكُمْ…..” آیه ی 11 سوره ی نساء ( خداوند به شما درباره فرزندانتان سفارش مى‌كند.)
2- و يا در جای دیگر به دغدغه‌ی حضرت یعقوب اشاره دارد که می‌فرماید:” أَمْ كُنْتُمْ شُهَداءَ إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قالَ لِبَنيهِ ما تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدي قالُوا نَعْبُدُ إِلهَكَ وَ إِلهَ آبائِكَ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ وَ إِسْحاقَ إِلهاً واحِداً وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُون»(133سوره ی بقره) .[آیا هنگامی که مرگ یعقوب فرا رسید، شما حاضر بودید؟! در آن هنگام که به فرزندان خود گفت: پس از من، چه چیز را می‌پرستید؟ گفتند: خدای تو، و خدای پدرانت، ابراهیم و اسماعیل و اسحاق، خداوند یکتا را، و ما در برابر او تسلیم هستیم”
دغدغه‌ی حضرت یعقوب (ع) برای بعد از وفاتش دغدغه‌ی بزرگی است نگران است که فرزندانش بعد او چه کسی را می پرستند، آینده‌ی اخلاقی و ایمانی فرزندانش برایش مهم است، و این خود نشان از اهتمام آن حضرت به آینده ی اخلاقی و ایمانی فرزندانش می باشد.
خداوند در سوره ی کهف از گروهی سخن می گوید که اهل تلاش و کوشش هستند اما تلاش آنها بی ثمر خواهد بود قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُم بِالاخْسَرِينَ أَعْمَـٰلاً * الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَو’ةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا .
«بگو آيا شما را از زيانكارترين مردم آگاه گردانم. [آنان] كسانى اند كه كوشششان در زندگى دنيا به هدر رفته و خود مى پندارند كه كار خوب انجام مى دهند (۱۰3 و 104 سوره ی کهف) یکی از مفسرین این آیه را مصداق پدر و مادرهایی می داند که در دنیا ضرر کرده‌اند و تلاش آنها به هدر رفته است و آنها همان کسانی هستند که تمام امکانات مادی را برای فرزندانشان تامین می‌کنند اما از تربیت معنوی و اخلاقی دلبندانشان غافلند!
تربیت موفق: تربیتی است که از آغاز شروع خوبی داشته باشد، شروع خوب پایان خوبی نیز به همراه دارد، لذا علمای تربیت می گویند: کودکان تا سن 8 سالگی تاثیر پذیری بالای دارند و تا این سن 90 درصد اخلاقیات تثبیت می گردد.
استاد خاموشی بعد از این مقدمه به اصل موضوع پرداختند،روش های تربیت فرزند:
برای اینکه روش‌ها به نتیجه برسند باید هدف مشخص باشد، و راه و روشهای رسیدن به آن نیز مشخص باشد. اما به راستی هدف و مقصد ما در تربیت فرزندانمان چیست؟ یکی دغدغه اطلاعات و معلومات زیاد فرزنداش را دارد! یکی دغدغه‌ی کلاس ها مختلف! و غیره… اما قرآن و نماز فرزندانمان چه جایگاهی دارد؟! انسان مومن در وهله ی اول هدفش از تربیت این است که فرزندش دارای شخصیتی صالح بوده و بالاتر اینکه انسان مصلحی برای جامعه ی خود باشد.پس بایستی روش های متناسب با این هدف را انتخاب نمود، همان گونه که یک روش برای مواجهه با مشکلات فرزندان وجود ندارد، برای تربیت نیز راه ها و روشهای مختلفی وجود دارند.
اما نکاتی که بایستی در تربیت دلبندانمان به آنها توجه کنیم:
1-اول اینکه درک درستی از فرزندانمان در سنین مختلفی که هستند داشته باشیم.
طبع و روحیات انسان در سنین مختلف متفاوت می باشد و در هر دوره ای کودکان و نوجوانان نیز دارای علایق خاص خودشان هستند، روحیات آنها با روحیات دوران کودکی پدر و مادر بسیار متفاوت است.
فرزندان ما در زمانی غیر از زمان ما خلق شده اند- پس نیازمند تربیتی غیر از تربیت ما دارند، پدر و مادران ما طوری با ما تعامل داشته اند که با بچه های امروز نمی شود اینگونه رفتار کرد، درک موقعیت فرزندان در هر زمانه ای بسیار مهم است.
2-استفاده از روش قرآنی “تدرج” در بحث تربیت:
گاهی انتظار والدین از نوجوانان 10 یا 15 ساله انتظاری است که از یک فرد سی ساله ای که مفاهیم دین برای او تثبیت شده است یکی می باشد و این تفکر نادرستی است. فعل حسن و نیک نیاز به تدرج دارد، علمای اخلاق گفته اند: یک فعل خوب نیاز به 40 روز کار و تکرار است تا به یک خصلت تثبیت شده تبدیل شود، همان گونه که در یک جامعه نیز مفاهیم دینی به یک باره جا نمی افتند.
در لغت نیز تربیت به معنای به کمال رساندن آهسته آهسته و مرحله به مرحله ی چیزی است.
3-اصل تکرار و تلقین : تثبیت موضوع در ذهن مخاطب نیازمند تمرین و تکرار است. همان گونه که داستان های قرآنی جهت تثبیت درجاهای مختلف تکرار می شوند، امری مانند نماز نیز نیازمند تکرار است.
4-استفاده از اصل تشویق و تنبیه: تن دادن به همه ی خواسته های فرزندان مشکل ساز است، اما تشویق بیشتر از تنبیه تاثیر گزار است.
5-ایجاد بستر و محیط مناسب برای فرزندان: شخصیت هر یک از ما بر اساس چیزهایی که می شنویم و می بینیم شکل می گیرد، هرچه شنیده ها و دیده ها مثبت باشد شخصیت مثبت شکل می گیرد و هر چه شنیده ها و دیده ها منفی باشد، شخصیت منفی شکل می گیرد.
می گویند هر کودکی تا سن نوجوانی 16 هزار کلمه ی منفی می شنود، که بار این کلمات منفی بر شخصیت او تاثیر گزار است. ابن خلدون در مقدمه ی کتاب خود می نویسد: شخصیت هر انسان با پنج نفر اصلی که با آنها بیشترین ارتباط را دارد بیشترین شباهت را دارد و قرآن نیز امر می کند کونوا مع الصادقین.
6-اصل تربیتی مهم دیگر تاثیر مربی می باشد، خیلی اوقات از تاثیر پدر و مادر بیشتر است، چون فرزند در خانه پدر و مادر را در حالت های مختلف خوب و بد و عصبانیت می بیند، اما دانش آموز مربی را همیشه در حالت خوب می بیند که سخنان و رفتار او بر کودک تاثیر بیشتر دارد. پس مربی بایستی در این موقعیت بهترین تاثیر را داشته باشد.
با این حال تمامی اصول و روش ها و اسباب خوب هستند اما این اسباب نیاز به چیز دیگری نیز دارند و آن دعا هست.
استاد خاموشی در پایان به محیطی تربیتی موسسه ی قرآنی محمد بن جزری اشاره نمودند که وجود و استفاده از چنین محیط هایی در روحیه ی و اخلاقیات فرزندان ما موثر است، و محیط های بیرون گاهی بسیار مخرب هستند که اگر متوجه نباشیم در آن غرق خواهیم شد. اما اگر از این شرایط های و امکانات موجود دینی که به وجود آمده اند استفاده نشود، در روز قیامت از ما سوال خواهد شد.
